Konstrüktivizm
 ve Türk Heykel Sanatına Yansımaları

      

Kuzgun Acar’ın Mehmet Ulusoy tarafından 1975’te sahneye konan Kafkas Tebeşir Dairesi (yazan: Bertolt Brecht) oyunu için tasarladığı masklar.

 

20. yüzyılın başında Avrupa’da gelişen modern sanat akımları içinde çok önemli bir yeri olan konstrüktivizm esas olarak Rusya’da gelişmiş ve Paris’e göç eden Rus sanatçılar aracılığıyla Avrupa’ya yayılan bir sanat akımı olmuştur. Konstrüktivist sanatın Avrupa ve Amerika’daki gelişiminde farklı özellikler görülmektedir. Bilim ve teknoloji ile yoğun ilişkileri savunan, bu alanların verilerini ve olanaklarını yapıtlarında kullanan sanatçılar, özellikle heykel sanatına yeni anlatım olanakları kazandırdıkları gibi konu açısından da yeni ilkeler geliştirmişlerdir.

Konstrüktivizm Rusya'da iki farklı yönelim sergilemiştir. Bunlardan ilki Tatlin'in önderliğinde, sanatın endüstriyel tasarıma yönelik alanlarda topluma hizmet ederek, işlevsel olması gerektiğini savunan prodüktivist yaklaşım; diğeri ise özellikle Gabo'nun çizgisinde gelişerek Avrupa'da yayılan ve sanatın işlevselliğin dışında ayrı bir etkinlik alanı olduğunu savunan bir yaklaşımdır. Konstrüktivist sanat anlayışı, De Stijl hareketi ve Bauhaus Okulu'nun sanat anlayışı ile de yakınlıklar taşır.

Konstrüktivizmin etkileri savaş sonrasında da devam etmiş; Paris’teki soyut sanat anlayışları içerisinde etkin bir konuma gelmiştir. Konstrüktivist heykel anlayışının etkileri, eğitim amacıyla Paris'e gönderilen sanatçılarımız aracılığı ile ülkemiz heykel sanatına yansımıştır. Özellikle ülkemizde 1950’li yıllardan itibaren soyut heykel sanatının ilk örneklerini veren Hadi Bara, Zühtü Müridoğlu, İlhan Koman, Şadi Çalık, Ali Teoman Germaner ve Kuzgun Acar gibi sanatçılarımızın yapıtlarında konstrüktivist çözümlemeler karşımıza çıkmaktadır.[1]

 

Yazar: Deniz Keyvanklı

Danışman: Prof. Fatma Akyürek

Yer Bilgisi: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Heykel Anasanat Dalı

Türü: Yüksek Lisans

Yılı: 2006

 


[1] Bu metin, tezin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayınlanan özetinden alınmıştır. Tezin tamamına https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp sayfasından ulaşabilirsiniz.

konstrüktivizm, tez tanıtımı