Richard Serra, Tilted Arc, 1981.
İnsanın, içinde yaşadığı ya da deneyim üretmek üzere algıladığı ve kurguladığı çevre ile ilişkileri, daima zaman ve mekân ile algılanır, anlamlandırılır, tariflenir, hatırlanır, aidiyet bulur ya da değiştirilir. İnsan, yaşamı ve yaşamını sürdürdüğü çevreyi anlamlandırma gereksinimi duyduğu sürece mekân, yalnızca bir barınma alanı değil, aynı zamanda ifade aracı olarak kullanılır. Mekânın temsil ettikleri, insan ve mekân arasında dolaylı ya da dolaysız farklı ilişkiler kurabilir, ayrıca yeni kopukluklar da oluşturabilir. Özgürlük temel bir gereksinim olarak kabul edildiğinde, mekân da önemli bir ifade aracı olarak kavrandıkça, insanla kurabileceği ilişkilerin sınırsızlığı ile normlardan, yapılardan, hiyerarşiden bağımsız ele alınması ihtiyacı açığa çıkar. Bu bağlamda, özgürlüğün felsefi tanımlarını yorumlayan ve kullanan anarşist düşünce, özgürlük temsillerinin yorumlanmasında referans alınır. Kentleşme ile başlayan, soyut mekânsal kurgulara kadar birçok farklı alanda izlenen mekânsal örgütlenme biçimlerinde farklılaşma, mimarlık bir disiplin haline gelip paradigmalarını belirlemeden önce de vardı. Ancak, mimarlığın, sonrasında şehirciliğin birer disiplin olarak, erk unsurlarının etkisinde gelişen hiyerarşi ve normlara bağlı gelişmesi, insanın fiziksel ve tinsel gereksinimlerini ne oranda dikkate aldığı sorusunu ortaya koyar. Süregelen somut ve soyut mekânsal yaklaşımlar, ifade ve etkileşimde araçsallaşan mimarlık ediminin ve kuramının geleceğine yönelik ipuçları verir.[1]
İçindekiler:
1.GİRİŞ: KAPSAM ve YÖNTEM......................................................................... 1
2. PROBLEMİN TANIMI: İNSAN-ÇEVRE-MEKÂN İLİŞKİLERİNDE
KOPUKLUKLAR................................................................................................9
2.1. Dünya Genelinde Mekâna İlişkin Sosyal ve Kültürel Problemler..................9
2.2. Türkiye’de Mekâna İlişkin Sosyal ve Kültürel Problemler...........................20
2.3. İstanbul’da Mekâna İlişkin Sosyal ve Kültürel Problemler...........................34
3. DÜŞÜNCE AKIŞI OLARAK ÖZGÜRLÜK..................................................45
3.1. Felsefi Olarak Özgürlüğün Ele Alınışı: Anarşist Felsefenin Kökeni,
Gelişimi ve Tarihsel Etkileri.........................................................................45
3.1.1. Anarşi ile İlişkilenen Mekânsal Gelişmeler........................................77
3.1.2. Anarşinin Estetik Kültürle İlişkisi ve
Mekânın Bu İlişkideki Konumu.............................................................86
3.1.3. Yeni Mekân Anlayışlarına Esin Veren Sanatsal
Yaklaşımlarda Anarşizme Yaklaşan Tutumlar....................................106
4. MEKÂN ve ANARŞİ..........................................................................................119
4.1. Özgürlüğün Mekânsal Temsili........................................................................119
4.2. Mimarlık Alanında Anarşizme Yaklaşan Tutumlar .......................................143
4.3. Günümüzde İfade ve Etkileşim Aracı Olarak Mekân.....................................162
4.3.1. Deneysel ve Ütopik Yaklaşımlar...........................................................179
4.3.2. Mekânsal Unsurların İfade Biçimi ve İçeriği Olarak
Kullanılması: ............................................................................................192
4.3.3. Kullanıcı Katılımı ve Etkileşim Tasarımında Mekân............................211
4.4. Türkiye’de İnsan-Çevre-Mekân İlişkileri Çerçevesinde
Normların Getirdiği Statükonun Sorgulanması............................................231
4.5 İstanbul’da Sosyal ve Mekânsal Problemlere Odaklı Oluşumlar:
Kent Hareketleri ve İşgaller.........................................................................247
5. SONUÇ...............................................................................................................268
Yazar: Eser Yağcı
Danışman: Prof. Dr. Nesrin Dengiz
Yer Bilgisi: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Mimarlık Anabilim Dalı / Mimari Tasarım Sorunları Bilim Dalı
Türü: Doktora
Yılı: 2013
[1] Tezin yazarına teşekkür ederiz.