Dora Maar’ın Sürreel Fotoğrafları

21/7/2019 / skopbülten / Bilge Bal

Henriette Théodora Markovitch (1907-1997), bilinen adıyla Dora Maar, Pablo Picasso’nun ilham perilerinden ve metreslerinden biri. Daha çok öyle anılıyor. Aslında önemli bir sürrealist kadın sanatçı. Paris’te André Lhote’un atölyesinde, École de Photographie de la Ville de Paris, Union Centrale des Arts Décoratifs ve Académie Julian’da eğitim alıyor.[1] Burjuva bir aileden gelmesine rağmen Fransız Komünist Partisi (FKP) üyesi bir devrimci. Picasso’yu da komünist yapan kadın.[2] Fotoğraf çekiyor, resim yapıyor ve şiir yazıyor. Fotoğraflarında Brassaï ve Man Ray'den ilham alıyor, siyah-beyaz çalışıyor.[3] Birçok sanatçıyı ve entelektüeli portre olarak fotoğraflıyor. Sevgilisi Picasso’nun ünlü Guernica (1937) tablosunun pek çok aşamasına ait görsel belge de Maar’ın çekimi.[4] Picasso ile ilişkilerinin bitmesiyle perişan oluyor[5] ve iki yıl psikiyatr Jacques Lacan gözetiminde klinik tedavi görüyor.[6] Bu süreçte fotoğrafı bırakıyor ve resme yöneliyor. Resimlerinde, daha duyusal ve kişisel betimlemeler, manzaralar üretiyor.[7]

Çalışmaları, daha çok da fotoğrafları, 1930’larda pek çok sürrealist sergide yer alıyor. Örneğin, bir kavanoz içinde muhafaza edilmiş bir armadillo fetüsünün yakın çekim fotoğrafı, “Portrait of Ubu” (1936), en yaygın sürrealist kartpostal görseli ve Maar’a ait. Bu canavar fotoğrafı, 1936’da L’Exposition d’objets surréalistes’de de sergileniyor.[8] Öldükten sonra, başka işleri de Paris Galerie, National Museum Centro de Arte Reina Sofia, Palazzo Fortuny’de sergileniyor.[9] Tate Modern, Musée national d’art moderne, J. Paul Getty Museum gibi pek çok prestijli sanat kurumunun koleksiyonuna giriyor.[10] Bu yıl Temmuz ayı başında da ilk kişisel sergisi, Paris’te Centre Pompidou’da açıldı. Maar’a ait 500 kadar fotoğraf ve belge, 29 Temmuz’a kadar görülebilecek. Bu sergiyle nihayet Pablo Picasso’nun gölgesi olarak anılmaktan da kurtuldu.

Resimlerinden daha ilginci, fotoğrafları. Dora Maar, fotoğrafla perili ve esrarengiz görüntüler, tekinsiz öyküler yaratan bir şair. Fotoğrafını çektiği nesne, durum ve yer için benzerlikten daha derin bir şey elde etmeye çalışıyor. Aklın hükmünü sarsan yeni bir gerçeklik peşinde. Paris, Londra, Barcelona sokaklarında dolaşıyor. Yapıları çarpık açılarda yakalıyor. Ampute bedenli mankenleri, tuhaf ve beceriksizce pozlanmış çocukları, reklam görüntülerini, bulunmuş başka nesneleri fotoğraflıyor.

Genelde çift pozlama ve fotomontaj tekniğini kullanıyor ve bu tekniklerle rüya hallerini kristalleştiriyor gibi görünüyor. Neşeli görüntüler yerine, bilinçdışını uyandıran; akşamdan kalmalığı ya da yatakta boğulmayı anımsatan sarsıcı atmosferler tahayyül ediyor.