1938 yılında Düsseldorf’da düzenlenen ‘Dejenere Müzik’ sergisi
Bu tez, 1933-1945 yılları arasını kapsayan III. Reich döneminde sanat anlayışını ve baskı altındaki müzisyenlerin durumlarını incelemektedir. Tezde araştırılan sorun, Alman kültür-sanat çevrelerinin bu dönemde başlatılan “toplumsal arındırma”ya ve Nazileştirmeye nasıl tepki gösterdiğidir. Bu bağlamda, öncelikle Nazi dünya görüşü çerçevesinde “Alman” sanatının özelliklerini ve Alman ırkına “yabancı” olarak nitelendirilen öğeleri açıklığa kavuşturmaya çalıştım. Bunun ardından “yabancı” öğelerin kültür sanat yaşamından arındırılması için gerçekleştirilen evreleri ve bu dönemde kurulan kontrol mekanizmalarını; müziğin Nazi ideolojisini yaymak için bir propaganda aracı olarak her fırsatta nasıl kullanıldığını geniş bir biçimde irdeledim.
III. Reich yönetimiyle uzlaşarak Almanya'da kalmayı seçen, Yahudi olmaları ya da yaptıkları müziğin Nazi sanat anlayışı ile ters düşmesi nedeniyle Almanya'dan ayrılmak zorunda kalan ya da Nazi politikalarını protesto etmek için Almanya'yı terk eden Alman sanatçılarla Almanya'da kalarak sessiz direniş gerçekleştiren müzisyenlerin kariyerleri incelenerek, sanat çevrelerinin III. Reich yönetimi uygulamalarına gösterdikleri tepkiler tartışılmıştır.
Tezi yazarken, yurtdışı kaynaklardan kitap, makale, yazışma ve süreli yayınlardan yararlandım. Paris Cité de la Musique, Berlin Yahudi Müzesi, Tel Aviv Yad-Vashem Müzesi ve Prag yakınlarındaki Theresienstadt toplama kampına yaptığım gezilerin araştırmanın somutlaştırılmasına büyük katkısı olmuştur. Tezin sonunda, ekonomik yararcılık, çıkarcılık ve politik gerçekçilik nedeniyle Nazi yönetiminde yer alan Alman kültür-sanat çevrelerine mensup idarecilerin Nazilerin toplumsal arındırma politikalarına destek verdikleri ve bu nedenle Nazilerin Yahudiler başta olmak üzere yabancılara uyguladıkları soykırımın dolaylı olarak bir parçası oldukları sonucuna varılmıştır.[1]
Yazar: Yeşim Özlem Gürer Oymak
Danışman: Prof. Emel Çelebioğlu
Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Müzikoloji Anabilim Dalı
Türü: Doktora
Yılı: 2007
[1] Bu metin, tezin Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayınlanan özetinden alınmıştır.