Belçika Sömürgeler Bakanlığı, 1950’lerde, sömürgelerde yapılan işler hakkında olumlu bir imaj oluşturmak için Belçika Kongo’su ve Ruanda-Urundi Bilgi ve Belge Merkezi’ni (Inforcongo) kurmuştu. Merkez bünyesinde çekilen fotoğrafların çoğu, sömürgecilerin maddi başarılarını tasvir ederken, bazıları da Kongo toplumunun geçirdiği köklü ekonomik ve toplumsal dönüşümleri resmediyordu. Fotoğraf koleksiyonunda ayrıca, geleneksel dansların tasvir edildiği görüntüler de vardı. Bu fotoğrafların tipik özelliği, gerçeklik ile kurgu arasındaki sınırı ihlal etmeleri ve şaibeli bir “otantiklik” iddiasında bulunmalarıydı.
Inforcongo’nun en üretken ve meşhur iki fotoğrafçısı, Carlo Lamote ile Henri Goldstein’di. “Kâşif” idealine özenen bu iki fotoğrafçı, sürekli ilgi çekecek etnografik malzeme arıyorlardı. Yerli geleneklerinin kısa bir süre sonra yok olacağına inandıklarından, bir an önce fotoğraflanmaları gerektiği kanaatindeydiler.
Gelgelelim, Lamote ve Goldstein, “keşfetmek” ve belgelemek istedikleri geleneksel dans ve ritüelleri çoğunlukla kendileri organize ediyorlardı. Sömürge idarecileri veya misyonerler de bu işte onlara yardım ediyordu. Hazırlıklar ve tanıtım amaçlı performanslar için tahsis edilmiş özel bir bütçeleri vardı. ‘Nesnel’ kayıt oluşturma adı altında, Avrupa tesirine işaret eden tüm öğeler kadrajdan çıkarılıyordu. Fotoğrafların “otantik” görünmesi için bunun gerekli olduğu düşünülüyordu. Dolayısıyla, fotoğraflanan geleneksel danslar aslında “keşfedilmiş” değil, “(yeniden) icat edilmiş”ti. Buna rağmen fotoğraflar bilimsel belge olarak kataloglanmıştı; bugün de hâlâ, hiçbir eleştiri süzgecinden geçirilmeden, nesnel tarihî belge olarak kullanılmaktadırlar.
Özel olarak görevlendirilmiş dansçılar, sünnet töreni kapanış dansını icra ediyor. Fotoğraf: Henri Goldstein.
Tüylerle süslenmiş bambu peştamallara sarınmış erkekler, sünnet töreninin geleneksel kapanış dansını icra ediyor. Fotoğraf: Henri Goldstein.
Sömürge idaresinin resmî fotoğrafçılarının talebi üzerine, Yaoforo köyünde geleneksel bir dans icra ediliyor. Dansçılar ve müzisyenler “ilkeller” gibi giydirilmiş. Tek başına dans eden genç kadının, çekimler için neredeyse çırılçıplak olması şart koşulmuş. Fotoğraf: Carlo Lamote
Masklı dansçılar, sömürge devletinin resmî fotoğrafçılarının en gözde konuları arasındaydı. Geleneksel masklı icralara 1950’lerde artık rastlanmıyordu, ama Avrupalı fotoğrafçılar bu tür gelenekleri diriltmek için seve seve para veriyordu. Fotoğraf: Carlo Lamote
1958 Dünya Fuarı’nda gösteri sahnelemek üzere Belçika’ya götürülecek dansçılar, yolculuk öncesinde bir kampta biraraya toplanmıştı. Fotoğraf: Carlo Lamote
Changwe Yetu grubu dansçıları, Belçika’da düzenlenen 1958 Dünya Fuarı’nda sahneleyecekleri folklorik gösteri için prova yapıyor. Arka planda, yolculuk öncesinde toplandıkları kamp görülüyor. Sömürge askerleri provayı izliyor. Fotoğraf: Carlo Lamote
Changwe Yetu grubu dansçıları, Belçika’da düzenlenen 1958 Dünya Fuarı’nda sahneleyecekleri folklorik gösteri için prova yapıyor. Bu fotoğrafta, Fuar’ın tanıtımı için görüntüye ihtiyacı olan fotoğrafçı ve film yapımcılarına özel bir gösteri icra ediyorlar.
Geleneksel danslar sırasında takılan masklar Avrupalı fotoğrafçıların çok ilgisini çekiyordu – hâlâ çekiyor. Ancak bu masklar çoğunlukla, tarihî geleneklerle bir ilgisi olmayan, Avrupalıların “otantik” gösteri talebini karşılamak için sahnelenen icralarda kullanılıyordu. Masklar, Avrupalılar aracılığıyla, 1950’lerde yeniden icat edilmişti. Fotoğraf: Carlo Lamote
Sömürge devletinin resmî fotoğrafçıları için gösteri sahneleyen bir grubun baş dansçısı. Fotoğraf: Henri Goldstein.
Sömürge devletinin resmî fotoğrafçıları için dramatik gösteriler icra eden bir grubun üyesi, giyinip süslenmiş bir müzisyen. Giysiler ve koreografi, çekimler için ince ince tasarlanmış. Fotoğraf: Henri Goldstein.
Metin: Reality and fiction in ethnographic photography of the 1950s
Fotoğraflar ve altyazı bilgileri: Selection of Photos